Dvije uzastopne noći dužeg sna – što mnogi rade vikendom – mogu poništiti povećani rizik od dijabetesa koji je povezan sa kratkotrajnim nedostatkom sna tokom radne sedmice, makar kod mlađih, zdravih i vitkih muškaraca koji se pridržavaju kontrolisane ishrane.

Ovo otkriće, zasnovano na studiji sprovedenoj u laboratoriji za spavanje Univerziteta u Čikagu i objavljeno online u časopisu Diabetes Care, može imati uticaj na veliki broj ljudi koji rade prekovremeno.

Često se dešava da se tokom radne sedmice spava manje, a vikendom pokušava nadoknaditi izgubljeni san. I samo četiri do pet sati sna po noći može povećati rizik od dijabetesa za oko 16%, što je slično povećanom riziku koji izaziva gojaznost.

„U ovoj kratkoročnoj studiji otkrili smo da dvije duge noći provedene u nadoknadi izgubljenog sna mogu preokrenuti negativne metaboličke efekte četiri uzastopne noći nedostatka sna,“ rekla je autorka studije dr Josiane Broussard, sada vanredna istraživačica na Odsjeku za integrativnu fiziologiju Univerziteta u Koloradu, Boulder.

Naučnici su angažovali 19 volontera, sve zdrave mlađe muškarce. U jednom slučaju, bilo im je dozvoljeno da spavaju normalno – 8,5 sati u krevetu tokom četiri noći. U drugom slučaju, istim volonterima je bio uskraćen san: imali su samo 4,5 sati u krevetu četiri noći zaredom, u prosjeku spavajući 4,3 sata po noći. Nakon toga, imali su dvije noći produženog sna, sa prosječnih 9,7 sati spavanja.

Naučnici su potom mjerili osjetljivost na insulin – sposobnost insulina da reguliše šećer u krvi – i tzv. indeks dispozicije, koji predviđa rizik od dijabetesa. Nakon četiri noći nedostatka sna, osjetljivost na insulin smanjila se za 23%, a rizik od dijabetesa porastao je za 16%.

Međutim, nakon dvije noći produženog sna, osjetljivost na insulin i rizik od dijabetesa vratili su se na nivoe normalnog sna.

„Metabolički odgovor na ovaj dodatni san bio je veoma zanimljiv i ohrabrujući,“ rekla je dr Esra Tasali, vanredna profesorka medicine na Univerzitetu u Čikagu. „To pokazuje da mladi, zdravi ljudi koji povremeno ne uspiju da dovoljno spavaju tokom radne nedjelje mogu smanjiti rizik od dijabetesa ako nadoknade san tokom vikenda.“

„Iako ovo pokazuje da vikend spavanje može pomoći nekome da se oporavi od nedjelje bez sna,“ dodala je Broussard, „ovo nije bila dugoročna studija i naši ispitanici su prošli kroz ovaj proces samo jednom. U budućnosti planiramo da istražimo efekte produženog vikend sna kod ljudi koji više puta skraćuju san tokom radne nedjelje.“

Povećan rizik od razvoja dijabetesa nije jedini problem povezan sa nedostatkom sna, naglašavaju autori. Iako su ispitanici u ovoj studiji imali ishranu sa ograničenim kalorijama, odrasli sa nedostatkom sna izvan laboratorije obično jedu više, sa izraženom sklonošću ka slatkoj i masnoj hrani. Hronično neispavani ljudi češće razvijaju druge zdravstvene probleme, poput povećane upale i visokog krvnog pritiska. Takođe pokazuju kognitivne smetnje, manje su budni i imaju problema sa koncentracijom, rasuđivanjem i rješavanjem problema. Skloni su i saobraćajnim nesrećama.

Uticaj dodatnog sna tokom vikenda na druge zdravstvene i bezbjednosne rizike tek treba da se ispita.