Kod dijabetesa tipa 1, imuni sistem napada beta ćelije pankreasa koje proizvode insulin. Naučnici vjeruju da je kombinacija genetskih i spoljašnjih faktora odgovorna za ove napade. Postoje i sve jači dokazi da bi virusi mogli biti jedan od mogućih spoljašnjih okidača.
Ispitivani su različiti virusi zbog moguće uloge u pokretanju ili ubrzavanju razvoja dijabetesa tipa 1.
Enterovirusi
Ova česta grupa virusa, posebno koksaki B virus, ima najjače dokaze koji ih povezuju sa dijabetesom tipa 1.
TEDDY studija prati djecu sa visokim genetskim rizikom od dijabetesa tipa 1 od rođenja. Pokazano je da djeca koja su imala dugotrajne enterovirusne infekcije imaju veći rizik od razvoja dijabetesa tipa 1. Druga istraživanja su otkrila tragove ovih virusa u uzorcima pankreasa kod ljudi prije pojave simptoma, u trenutku dijagnoze, pa čak i godinama kasnije.
Rotavirus
Rotavirus je čest crijevni virus kod djece. Neka istraživanja ukazuju da rotavirusne infekcije mogu uticati na rizik od razvoja dijabetesa tipa 1.
Na primjer, jedna američka studija koja je obuhvatila preko 1,4 miliona djece pokazala je smanjenje rizika od dijabetesa tipa 1 za 33% kod djece koja su primila vakcinu protiv rotavirusa u poređenju sa onima koji nisu. Međutim, studije u drugim zemljama nisu pokazale isti efekat.
Covid-19
Tokom pandemije kovida-19, primijećen je porast novih slučajeva dijabetesa tipa 1 kod djece. Rana laboratorijska istraživanja su ukazala da virus može direktno oštetiti pankreas.
Ipak, dokazi su i dalje neujednačeni. Na primjer, nedavna australijska studija na 1.300 djece pokazala je da infekcija kovidom-19 nije povezana sa ranim fazama razvoja dijabetesa tipa 1.
Epstein-Barr virus (EBV)
EBV je veoma čest virus koji može izazvati mononukleozu (žljezdanu groznicu). Studije su otkrile da može aktivirati određene imune ćelije i dovesti do njihovog pretjeranog reagovanja, što može pokrenuti autoimuni napad tipa 1.
Ipak, nema čvrstih dokaza da bilo koji virus direktno izaziva dijabetes tipa 1, i važno je naglasiti da većina djece koja preleži ove viruse nikada ne razvije bolest.
Zašto bi virusi mogli doprinijeti dijabetesu tipa 1?
Naučnici imaju nekoliko teorija:
- Imuni odgovor na virus može se „oteti kontroli“ i greškom napasti beta ćelije u blizini.
- Neki dijelovi virusa liče na dijelove beta ćelija, pa imuni sistem pravi konfuziju i napada ih.
- Određeni virusi mogu direktno inficirati i oštetiti beta ćelije.
- Neki ljudi imaju specifične gene zbog kojih imuni sistem lakše pretjerano reaguje na viruse, pa u tom procesu slučajno napada beta ćelije.
Prekidanje veze između virusa i dijabetesa
Zbog potencijalne povezanosti, naučnici istražuju da li sprečavanje ili liječenje virusnih infekcija može biti novi način da se odloži ili spriječi razvoj dijabetesa tipa 1.
Na primjer, jedna međunarodna studija ispituje da li vakcina protiv kovida-19 u prvoj godini života može smanjiti šanse za razvoj dijabetesa tipa 1 kod djece sa visokim genetskim rizikom.
Manja ispitivanja kod djece koja su nedavno dobila dijagnozu dijabetesa tipa 1 pokazala su da antivirusni lijekovi mogu pomoći da se očuva proizvodnja insulina do godinu dana, u poređenju sa djecom koja nisu primala terapiju.
Međutim, potrebna su veća istraživanja da bi se ovo potvrdilo.
Dublje razumijevanje kako i zašto virusi mogu pokrenuti dijabetes tipa 1 biće ključno za pronalazak boljih načina prevencije.